W kwestiach żywieniowych roi się od mitów. Być może również spotkałeś się z informacją, że nowotwór jest konsekwencją „zakwaszenia” organizmu, a sposobem na jego wyleczenie jest po prostu zastosowanie diety „odkwaszającej”. Kolejna teoria, która niesie duże niebezpieczeństwo dla pacjentów onkologicznych. Rozprawmy się z tym mitem.
Równowaga kwasowo-zasadowa
Nasz organizm ma naturalne mechanizmy dążące do zachowania równowagi pH, czyli stanu równowagi między kationami (jonami dodatnimi) a anionami (jonami ujemnymi) w płynach ustrojowych.
Zakres skali pH wynosi od 0 do 14. Wartość pH 7 to odczyn obojętny. Roztwory o wartości pH poniżej 7 mają charakter kwasowy, a wartości powyżej 7 – zasadowy (alkaliczny).
Nie mamy identycznego pH w całym organizmie. Wartość pH jest różna dla krwi, moczu czy soku żołądkowego. Optymalny zakres pH krwi mieści się w przedziale od 7,35 do 7,45, czyli jest lekko zasadowy. pH moczu ulega większym wahaniom i zazwyczaj mieści się granicach 4,5 do 8,2. Najbardziej kwasowy charakter ma sok żołądkowy, którego pH wynosi 2.
Organizm fizjologicznie sam reguluje pH krwi i płynów ustrojowych, za co odpowiadają głównie płuca i nerki. Dieta może mieć wpływ na pH naszego moczu, jednak ta zmiana w żadnym wypadku nie wskazuje na zaburzoną równowagę kwasowo-zasadową. Jeżeli natomiast dochodzi do zaburzeń pH krwi, to nie jest to kwestia spożywanych pokarmów, ale poważnych chorób, takich jak kwasica lub zasadowica, które są zagrożeniem zdrowia i życia.
Kwasica to stan, w którym dochodzi do zmiany pH krwi na odczyn kwaśny. Przyczyną takiego stanu może być np. niewydolność nerek, cukrzyca, zatrucie alkoholem bądź salicylanami, ale nie spożywane pokarmy.
Zasadowica jest natomiast odwrotnością kwasicy, czyli pH krwi zmienia odczyn na zasadowy (pH > 7,45). Przyczyną może być np. przewlekła choroba wątroby, nadużywanie niesteroidowych leków przeciwzapalnych typu NLPZ, zapalenie płuc czy znacząca utrata potasu w wyniku biegunek. Spożywane pokarmy również nie mogą przyczynić się do zasadowicy.
Nowotwór a środowisko kwaśne
Zwolennicy diety „odkwaszającej” uważają, że nowotwory powstają i żyją tylko w środowisku kwaśnym. Co więcej powołują się przy tym na odkrycie profesora Otto Warburga, za które otrzymał Nagrodę Nobla w dziedzinie fizjologii i medycyny w 1931 roku. Jest to opieranie się o nieprawdziwe informacje, ponieważ w rzeczywistości profesor Warburg otrzymał Nobla za wyjaśnienie sposobu działania enzymów oddechowych, a nie za odkrycie, że przyczyną nowotworów jest zakwaszenie organizmu.
W kwestii nowotworów profesor Warburg odkrył, że komórka nowotworowa prowadzi metabolizm beztlenowy, a nie – tlenowy jak każda zdrowa komórka i stwierdził, że jest to związane z dysfunkcją mitochondriów. Okazuje się jednak, że nie jest to takie proste, jak pierwotnie się wydawało.
Dziś wiemy, że komórki nowotworowe oddychają głównie tlenowo, natomiast proces beztlenowy (efekt Warburga) jest obecny, ale nie w samej komórce nowotworowej, a w komórkach zrębu nowotworu (mikrośrodowisko otaczające guz). To komórki, które otaczają komórkę nowotworową zmieniają swój metabolizm, aby dostarczyć jej paliwa do dalszego wzrostu (mleczan, ciała ketonowe, glutamina).
Stąd faktycznie stanem charakterystycznym dla mikrośrodowiska guza jest kwaśny odczyn. Jednak jego przyczyną nie jest zakwaszenie organizmu przez pokarmy (bo te nie mają takiej mocy), ale to choroba wywołuje taki stan. Nowotwór nie powstaje więc w zakwaszonym środowisku, to on zakwasza, ale nie cały organizm, tylko swoje mikrośrodowisko.
Czy warto stosować „dietę odkwaszającą”
Do głównych pierwiastków w żywności o charakterze kwasotwórczym należą chlor, siarka oraz fosfor. Pierwiastki zasadotwórcze to przede wszystkim wapń, potas, magnez i sód. Prawdą jest, że komórki nowotworowe nie mogą żyć w bardzo zasadowym środowisku, ale zdrowe komórki również w takim środowisku nie przeżyją.
Dieta odkwaszająca, inaczej nazywana zasadową, charakteryzuje się bogactwem warzyw i owoców, z ograniczeniem m.in. produktów białkowych, takich jak mięso, ryby i jaja. Ponadto dostępne są suplementy diety oraz mocno promowana w ostatnich czasach woda alkaliczna (tzw. „żywa” woda), które mają rzekomo „odkwaszać” organizm.
Trzymanie się ścisłej diety zasadowej nie zapobiega nowotworowi ani go nie wyleczy, a spożywanie kwaśnych pokarmów nie powoduje raka.
U pacjentów onkologicznych dieta odkwaszająca jest szczególnie niebezpieczna, ponieważ może doprowadzić do niedożywienia i może rzutować na możliwość dalszego leczenia. Chorzy na nowotwory już z powodu samej choroby i stosowanego leczenia onkologicznego mają zwiększone zapotrzebowanie na energię i białko, które jest kluczowym elementem diety. Wykluczenie produktów będących jego głównym źródłem szybko odbije się na kondycji zdrowotnej pacjenta.
Na temat roli diety w trakcie choroby nowotworowej dowiesz się więcej z artykułu: Czy dieta w trakcie choroby nowotworowej jest istotna.
Ponadto zastosowanie diety odkwaszającej nie ma sensu, ponieważ organizmu zwyczajnie nie da się „odkwasić”. Mamy naturalne mechanizmy, które regulują równowagę kwasowo-zasadową.
Są oczywiście pozytywne strony diety odkwaszającej, jak zwiększenie ilości warzyw i owoców w diecie. Ale o wiele lepszy i bezpieczny efekt można osiągnąć stosując po prostu w pełni zbilansowaną dietę, opartą o zdrowe nieprzetworzone produkty, bez zbędnych wykluczeń i restrykcji. Warto kierować się zasadami racjonalnego żywienia.
Podsumowanie
Podsumowując ten wpis chciałabym podkreślić, że „zakwaszenie” organizmu nie jest przyczyną raka, a „odkwaszenie” nie leczy nowotworów.
Zdrowa, zbilansowana dieta, z dużą ilością owoców i warzyw, produktów pełnoziarnistych i zdrowymi źródłami białka, może pomóc utrzymać prawidłową masę ciała i zmniejszyć ryzyko zachorowania na raka. Ale nie ma żadnych dowodów na to, że nasza dieta może zmienić pH całego organizmu lub że dieta o określonym pH ma jakikolwiek wpływ na powstawanie czy leczenie nowotworów.
Pacjenci onkologiczni muszą być szczególnie wyczuleni na informacje, które pozyskują z niepewnych źródeł – strony internetowe, fora czy grupy mogą dostarczać błędnych informacji. Warto konsultować wszelkie nowinki i teorie z lekarzem i dietetykiem onkologicznym.
Możesz zetknąć się z wieloma mitami na temat żywienia w trakcie choroby nowotworowej, niektóre z nich zostały opisane we wcześniejszych wpisach na blogu:
Czy cukier karmi raka? Rozprawiamy się z mitem
Czy pestki moreli leczą z raka
Zapisz się na mój bezpłatny newsletter, by otrzymywać porady dietetyczne, nowinki naukowe, wsparcie i motywację.
Każdy, kto zapisze się na newsletter, otrzyma darmowy ebook: „Jak wzmocnić organizm w trakcie choroby nowotworowej”.
Na ponad 20 stronach ebooka znajdziesz informacje na temat roli diety w trakcie choroby nowotworowej oraz zasad odżywiania, z uwzględnieniem wielu praktycznych wskazówek. Zachęcam do lektury!
O mnie
Joanna Dąbkiewicz-Jankowska. Jestem dietetykiem klinicznym i specjalizuję się w dietetyce onkologicznej.
Pomagam osobom z chorobą onkologiczną, edukuję w prosty i przystępny sposób, abyś czuł się pewnie i bezpiecznie, dokonując codziennych wyborów żywieniowych. Poprowadzę Cię krok po kroku przez każdy etap choroby i leczenia.
Bibliografia:
- Fenton TR, Huang T. Systematic review of the association between dietary acid load, alkaline water and cancer. BMJ Open. 2016; 13: 6(6).
- Gawęcki J. Żywienie człowieka – Podstawy nauki o żywieniu. Tom I. PWN. Warszawa, 2011.
- Sunard D et al. Health effects of alkaline, oxygenated, and demineralized water compared to mineral water among healthy population: a systematic review. Rev Environ Health. 2022. doi: 10.1515/reveh-2022-0057
- Professor Otto Warburg. Nature. 1970; 227: 1378.
- Cancer Research UK. Let’s get to the bottom of it – 7 common cancer myths, unpicked.
