Chemioterapia polega na podaniu leku przeciwnowotworowego (tzw. cytostatyku) w celu niszczenia szybko dzielących się komórek nowotworowych. Cytostatyki mogą wchodzić w niebezpieczne interakcje z pożywieniem oraz niektórymi ziołami. Oddziaływanie między lekiem a żywnością może spowodować ograniczenie skuteczności leczenia lub zwiększenie ryzyka wystąpienia działań niepożądanych. Dodatkowo podczas chemioterapii mogą pojawić się różne dolegliwości z układu pokarmowego (np. nudności, wzdęcia, biegunki) – warto wówczas zrezygnować z produktów spożywczych, które je dodatkowo nasilają. Na co zwrócić szczególną uwagę?
Chemioterapia doustna czy dożylna
Większe ryzyko wystąpienia interakcji między żywnością a lekami stwarza chemioterapia doustna. Spożywane pokarmy mogą zaburzyć proces wchłaniania leku w jelicie, doprowadzić do jego neutralizacji w przewodzie pokarmowym lub przyczynić się do powstania toksycznych związków pochodzących z rozpadu chemioterapeutyku.
Leki podawane dożylnie nie są transportowane przez układ pokarmowy i nie przechodzą przez wątrobę (tzw. efekt pierwszego przejścia), co ogranicza ryzyko wystąpienia interakcji ze spożywaną żywnością. Warto jednak podkreślić, że ryzyko jest mniejsze, co nie oznacza, że nie występuje wcale. Wynika to z tego, że leki podawane dożylnie są metabolizowane w wątrobie przez te same enzymy, które metabolizują składniki pożywienia.
Jeśli temat chemioterapii jest ci bliski, zobacz również, jak wesprzeć odrost włosów po chemioterapii.
Owoce
W trakcie chemioterapii bezwzględnie zrezygnuj ze spożywania grejpfrutów i jego przetworów (np. sok). Owoce te zawierają furanokumaryny, które hamują metabolizm leków i tym samym nasilają toksyczność chemioterapii. O podobne działanie podejrzewa się również owoce granatu. Jeśli chodzi o inne owoce cytrusowe (np. pomarańcze) będą bezpieczniejsze niż sam grejpfrut, jednak w dniu przyjmowania chemioterapii (niezależnie czy dożylnie czy doustnie) lepiej zrezygnować z ich spożycia. Sięgnij po nie dopiero następnego dnia.
Warto też zwrócić uwagę na owoce, które co prawda nie wchodzą w interakcje z lekami, ale mogą potęgować wzdęcia i biegunki, które są częstym skutkiem ubocznym przy chemioterapii. Do takich owoców należą: gruszki, czereśnie i winogrona. Natomiast jest to kwestia mocno indywidualna – jeśli te owoce Ci służą, nie ma przeciwskazań abyś je spożywał.
Zapisz się na mój bezpłatny newsletter, by otrzymywać porady dietetyczne, nowinki naukowe, wsparcie i motywację.
Każdy, kto zapisze się na newsletter, otrzyma darmowy ebook: „Jak wzmocnić organizm w trakcie choroby nowotworowej”.
Na ponad 20 stronach ebooka znajdziesz informacje na temat roli diety w trakcie choroby nowotworowej oraz zasad odżywiania, z uwzględnieniem wielu praktycznych wskazówek. Zachęcam do lektury!
Zioła
Zioła są powszechnie uważane za łagodną i bezpieczną metodę leczenia różnych przypadłości – melisa na ukojenie nerwów, ostropest na wątrobę, a mięta na niestrawność. Zioła i suplementy na ich bazie często przyjmujemy bez większych obaw, w myśl: „Nawet jak nie pomoże, to przynajmniej nie zaszkodzi”. Niestety to nie zawsze prawda. Wiele ziół posiada udokumentowane działanie terapeutyczne, ale w pewnych sytuacjach mogą być groźne dla zdrowia. Jednym z zagrożeń są ich interakcje z cytostatykami. Podczas chemioterapii unikaj takich ziół jak:
- dziurawiec zwyczajny
- żeń-szeń
- miłorząb japoński (Ginkgo biloba)
- jeżówka
- aloes zwyczajny
- wyciągi z czosnku
Dziurawiec zwyczajny (Hypericum perforatum L.) wykazuje działanie przeciwdepresyjne i uspokajające, dlatego polecany jest w stanach niepokoju, lęku, zaburzeniach równowagi nerwowej czy wyczerpania nerwowego. Bardzo często sięgają po niego pacjenci onkologiczni, ale absolutnie nie powinien być stosowany podczas chemioterapii, ponieważ może przyczyniać się do zmniejszenia skuteczności terapii, powodując szybszą eliminację leku z organizmu.
Żeń-szeń (Panax ginseng) jest znany z korzystnego działania na układ nerwowy – poprawia samopoczucie i minimalizuje stres. Poza tym ma działanie obniżające cholesterol i regulujące poziom cukru we krwi. Nie stosuj go jednak w trakcie chemioterapii, ponieważ może zmieniać metabolizm leków w wątrobie.
Miłorząb japoński, czyli Ginkgo biloba jest stosowany w zaburzeniach pamięci, szumach usznych , bólach głowy i chorobie Alzheimera. Badania na temat jego interakcji z chemioterapeutykami nie są jednoznaczne, dlatego zaleca się ostrożność, szczególnie w stosowaniu z: winblastyną, winkrystyną, cyklofosfamidem, tamoksyfenem, paklitakselem, anastrozolem, aksytynibem, bewacyzumabem, pazopanibem i regorafenibem.
Wysoki potencjał interakcji z cytostatykami ma również jeżówka (Ehinacea). Produkty na bazie jeżówki są stosowane jako preparaty immunostymulujące, wspomagające w profilaktyce i leczeniu grypy oraz infekcji górnych dróg oddechowych. Wzmacnianie odporności za pomocą jeżówki nie będzie jednak dobrym pomysłem podczas chemioterapii. Związki czynne jeżówki zwiększają aktywność układu immunologicznego, dlatego w połączeniu z immunosupresantami (np. cytostatykami) mogą obniżać ich skuteczność.
Kolejną rośliną, której należy unikać podczas chemioterapii jest aloes zwyczajny (Aloe vera) znany z działania wspierającego układ odpornościowy i przyspieszającego gojenie ran. Niestety może wchodzić w interakcje z takimi lekami jak: tamoksyfen, kapecytabina, cyklofosfamid, paklitaksel, octan abirateronu, irinotekan, anastrozol, imatynib, winkrystyna, winorelbina oraz erlotynib.
Czosnek działa przeciwbakteryjnie i przeciwwirusowo, wspomaga układ immunologiczny, wspiera układ pokarmowy i krążenia. W badaniu z udziałem kobiet z rakiem piersi, suplementacja czosnkiem w trakcie chemioterapii (docetaksel) stwarzała wyższe ryzyko toksyczności leku.
Każdy pomysł wzmocnienia organizmu podczas chemioterapii za pomocą naturalnych metod należy wcześniej skonsultować z lekarzem, aby uniknąć konsekwencji niebezpiecznych dla zdrowia. Oczywiście spożycie niewielkiej ilości danego produktu jako dodatku smakowego do potrawy nie powinno przynieść żadnych konsekwencji, ale już regularnie wypijane lub spożywane zioła mogą wywołać interakcje z lekiem.
Warto przeczytać: Czy pestki moreli leczą raka
Alkohol
W czasie leczenia nowotworowego należy kategorycznie odstawić alkohol. Nawet jeśli miałaby to być „tylko” lampka wina czy szklanka piwa pomiędzy cyklami chemii, może wyrządzić dużą szkodę. Dlaczego alkohol jest przeciwwskazany?
- może wchodzić w interakcje z lekami stosowanymi w trakcie chemioterapii oraz z innymi przyjmowanymi w tym czasie lekami (np. przeciwbólowe, przeciwwymiotne),
- podczas przyjmowania chemii jest gorzej metabolizowany i może doprowadzić do uszkodzenia wątroby,
- nasila uszkodzenia błony śluzowej jelit, do których dochodzi podczas chemioterapii, a tym samym zwiększa skutki uboczne leczenia w postaci biegunek,
- prowokuje nudności i wymioty, co dodatkowo pogarsza stan odżywienia chorego,
- u osób z zapaleniem błony śluzowej jamy ustnej po chemioterapii, alkohol będzie wzmagał podrażnienia i pogarszał stan w jamie ustnej,
- zwiększa ryzyko depresji i zaburza sen.
Tatar, sushi, kogel-mogel
Kolejną grupą produktów, z której należy zrezygnować są surowe produkty pochodzenia zwierzęcego np. tatar, carpaccio, sushi, kogel-mogel. Surowe mięso, ryby czy jajka oznaczają zwiększone ryzyko infekcji układu pokarmowego potencjalnie szkodliwymi bakteriami. O ile organizm zdrowej osoby poradzi sobie z takim zagrożeniem, tak dla osłabionego pacjenta przyjmującego chemioterapię może być to wyzwaniem. Dlatego dokładnie gotuj lub piecz – jaja powinny być ugotowane na twardo, a mięso tak przyrządzone, aby nie było różowych miejsc w środku.
Ponadto:
- upewnij się czy produkty takie jak: mleko i przetwory mleczne są pasteryzowane,
- nie spożywaj napojów i żywności przeterminowanej,
- uważaj na kiełki, które bardzo szybko się psują, a pleśń często bywa niezauważalna,
- unikaj produktów ciężkostrawnych (np. smażone kotlety), wzdymających (np. rośliny strączkowe, cebula, grzyby) oraz żywności typu fast-food.
Przy okazji: pamiętaj, że białko jest bardzo ważne w chorobie nowotworowej.
Suplementy diety
Nie ma zaleceń, aby w trakcie chemioterapii każdy pacjent przyjmował suplementy w postaci zestawów witaminowo-minerałowych. Suplementacja konkretnych witamin i składników mineralnych jest wskazana tylko u osób ze stwierdzonym niedoborem na podstawie badań. Wówczas o włączeniu takiej suplementacji decyduje lekarz.
Uważaj na promowane w Internecie „antyrakowe” suplementy diety (np. amigdalina, koci pazur, zioła chińskie) oraz diety „cud”. Takie działania grożą poważnymi powikłaniami w leczeniu oraz mogą doprowadzić do niedożywienia, a w konsekwencji do przerwania leczenia.
Powyższe zalecenia dotyczą okresu chemioterapii. Jeśli przygotowujesz się do operacji chirurgicznej koniecznie zapoznaj się z wpisem: Czego nie suplementować przed operacją onkologiczną.
O mnie
Joanna Dąbkiewicz-Jankowska. Jestem dietetykiem klinicznym i specjalizuję się w dietetyce onkologicznej.
Pomagam osobom z chorobą onkologiczną, edukuję w prosty i przystępny sposób, abyś czuł się pewnie i bezpiecznie, dokonując codziennych wyborów żywieniowych. Poprowadzę Cię krok po kroku przez każdy etap choroby i leczenia.
Bibliografia:
- Fasinu PS, Rapp GK. Herbal Interaction With Chemotherapeutic Drugs-A Focus on Clinically Significant Findings. Front Oncol. 2019; 3(9):1356.
- NCEZ, Dieta w trakcie chemioterapii.
- Mednavi. Czy między kolejnymi dawkami chemioterapii można pić alkohol.
- Is it safe to drink alcohol during chemotherapy
- Mednavi. Których ziół unikać w czasie leczenia raka.
