Zielona herbata od wieków cieszy się popularnością na całym świecie, nie tylko jako pyszny napój, ale także dzięki swoim licznym właściwościom zdrowotnym. W ostatnich latach jej potencjalne działanie w walce z nowotworami zyskało szczególną uwagę, a liczne badania naukowe zaczęły wskazywać na jej właściwości antynowotworowe. Jednak czy picie zielonej herbaty jest naprawdę skuteczne w prewencji raka, a także czy jest bezpieczne w trakcie leczenia onkologicznego? W tym wpisie przyjrzymy się, z czego wynikają właściwości antynowotworowe zielonej herbaty oraz jakie są zalecenia dotyczące jej spożywania podczas terapii przeciwnowotworowej.
Składniki aktywne zielonej herbaty
Zielona herbata wyróżnia się bogatym składem chemicznym, w którym najważniejszą grupę stanowią polifenole. Najbardziej znanym z nich jest galusan epigallokatechiny (EGCG), który wykazuje silne właściwości antyoksydacyjne. Antyoksydanty są kluczowe w neutralizowaniu wolnych rodników, co przyczynia się do redukcji uszkodzeń komórek oraz zmniejszenia ryzyka rozwoju nowotworów.
Poza EGCG, zielona herbata zawiera również składniki takie jak witaminy C i E, minerały (m.in. mangan, potas, magnez) oraz aminokwasy (np. L-teaninę), które mogą zmniejszać ryzyko wielu innych chorób (np. choroby wieńcowej, miażdżycy, zawału i udaru, chorób neurodegeneracyjnych).
Mechanizmy działania zielonej herbaty
Badania laboratoryjne i przedkliniczne sugerują, że EGCG i inne polifenole zawarte w zielonej herbacie mają wielokierunkowe działanie na organizm. Przede wszystkim, związki te mogą wpływać na różne szlaki biochemiczne w komórkach nowotworowych, co prowadzi do:
- Hamowania proliferacji komórek nowotworowych – zielona herbata może zmniejszać podziały komórkowe i hamować wzrost guzów.
- Indukcji apoptozy – EGCG sprzyja programowanej śmierci komórek nowotworowych, co przyczynia się do ich eliminacji z organizmu.
- Hamowania angiogenezy – polifenole mogą blokować proces tworzenia nowych naczyń krwionośnych, co jest niezbędne dla wzrostu i rozwoju guzów nowotworowych.
- Ochrony przed uszkodzeniami DNA – dzięki właściwościom antyoksydacyjnym, zielona herbata może pomóc w ochronie DNA przed uszkodzeniami, co jest kluczowe w zapobieganiu kancerogenezie.
Badania kliniczne w onkologii
Coraz więcej badań klinicznych potwierdza korzyści płynące z regularnego spożywania zielonej herbaty w kontekście nowotworów. W badaniach obserwacyjnych stwierdzono, że osoby, które regularnie piją zieloną herbatę, mają niższe ryzyko wystąpienia nowotworów, takich jak rak piersi, prostaty, jelita grubego czy rak żołądka.
Na przykład, badanie przeprowadzone w Japonii wykazało, że picie dużych ilości zielonej herbaty wiązało się z mniejszą częstością występowania raka żołądka.
Inne badania, przeprowadzone w Chinach, sugerują, że zielona herbata może zmniejszać ryzyko rozwoju raka wątroby.
Warto jednak podkreślić, że wiele z tych badań ma charakter obserwacyjny, co oznacza, że mogą istnieć inne czynniki wpływające na wyniki. Potrzebne są dalsze badania kliniczne, aby potwierdzić te wyniki i zrozumieć mechanizmy działania zielonej herbaty w kontekście nowotworów.
Bezpieczeństwo zielonej herbaty w profilaktyce raka
Zielona herbata jest ogólnie uważana za bezpieczną, jednak nadmierne spożycie, szczególnie w postaci suplementów, może prowadzić do działań niepożądanych. Możliwe skutki uboczne to problemy żołądkowe, bóle głowy, a w niektórych przypadkach interakcje z lekami.
Zaleca się picie zielonej herbaty w umiarkowanych ilościach, czyli 2-3 filiżanki dziennie, co jest wystarczające, aby czerpać korzyści zdrowotne.
Warto również zwrócić uwagę na jakość zielonej herbaty. Najlepiej wybierać herbaty organiczne, które nie zawierają szkodliwych substancji chemicznych ani pestycydów. Zielona herbata w torebkach może zawierać mniej cennych składników, dlatego warto rozważyć zakup herbaty liściastej.
Zielona herbata a terapia onkologiczna
Niektóre badania sugerują, że EGCG może zwiększać skuteczność niektórych leków przeciwnowotworowych, ale są też takie, które wskazują na efekt odwrotny.
Przykładowo wykazano, że połączenie EGCG z doksorubicyną (używaną w leczeniu raka piersi) może zwiększać jej działanie. Zaobserwowano również korzystny wpływ EGCG na leczenie sunitynibem.
Ekstrakt z herbaty chińskiej zwiększał w badaniach biodostępność tamoksyfenu, simwastatyny, 5- fluorouracylu oraz irynotekanu.
Zielona herbata może również łagodzić skutki uboczne leczenia onkologicznego, takie jak zmęczenie czy nudności. Jednak nie zawsze oznacza to pozytywny efekt, bo mniejsze skutki uboczne mogą wynikać z obniżonego działania leku. W badaniu na myszach chorych na szpiczka mnogiego i glejaka, podczas jednoczesnego podawania bortezomibu i EGCG zauważono, że składnik zielonej herbaty znacznie osłabiał skuteczność leczenia przeciwnowotworowego. Okazało się, że EGCG wchodzi w reakcję chemiczną z cząsteczkami bortezomibu i blokuje ich aktywność.
Możliwa jest również niekorzystna interakcja EGCG z etopozydem, metotreksatem i paklitakselem.
W świetle powyższych danych należy zachować ostrożność w spożyciu zielonej herbaty w trakcie leczenia onkologicznego. Z pewnością należy wykluczyć suplementy diety zawierające stężone dawki EGCG.
Z powodu wielu możliwych interakcji składników naturalnych z prowadzonym leczeniem, pacjenci onkologiczni powinni zawsze konsultować się z lekarzem i dietetykiem przed wprowadzeniem jakichkolwiek suplementów diety czy zmian w diecie, aby uniknąć potencjalnych interakcji z lekami oraz zapewnić sobie maksymalne korzyści z leczenia.
Jeśli jesteś zainteresowany tematem interakcji podczas leczenia onkologicznego zajrzyj również do wpisu: Czego unikać w trakcie chemioterapii.
Rodzaje zielonej herbaty
Zielona herbata występuje w wielu odmianach, które różnią się smakiem, aromatem oraz właściwościami zdrowotnymi. Oto kilka popularnych rodzajów zielonej herbaty:
- Sencha – najpopularniejsza japońska zielona herbata, o świeżym, lekko trawiastym smaku. Jest bogata w EGCG i inne polifenole.
- Matcha – sproszkowana zielona herbata, która najbogatszym naturalnym źródłem antyoksydantów. Ze względu na sposób uprawy (rośliny są osłaniane przed słońcem) ma intensywny zielony kolor i słodki smak. Dla niektórych matcha to zdrowy energetyk lub zamiennik kawy, ze względu na obecność kofeiny i właściwości pobudzające.
- Gyokuro – ekskluzywna japońska herbata, zbierana w cieniu, co nadaje jej unikalny smak i aromat. Zawiera wysokie stężenie aminokwasów i polifenoli.
- Longjing (Dragon Well) – chińska zielona herbata, znana ze swojego delikatnego smaku orzechowego i słodkiego aromatu. Cieszy się dużą popularnością zarówno w Chinach, jak i na całym świecie.
- Hojicha – prażona japońska herbata, która ma ciepły, karmelowy smak i niską zawartość kofeiny. Idealna do spożywania wieczorem.
Każdy z tych rodzajów zielonej herbaty oferuje różne smaki i korzyści zdrowotne, co sprawia, że można je dostosować do własnych preferencji.
Jak parzyć zieloną herbatę?
Aby w pełni wykorzystać właściwości zdrowotne zielonej herbaty, ważne jest, aby ją odpowiednio parzyć. Oto kilka kroków, które pomogą w przygotowaniu idealnej filiżanki:
- Wybór herbaty: Zdecyduj, jaki rodzaj zielonej herbaty chcesz zaparzyć. Każdy rodzaj może mieć nieco inne wymagania dotyczące parzenia.
- Temperatura wody: Zieloną herbatę należy parzyć w niższej temperaturze niż czarną herbatę. Idealna temperatura to około 60-80°C.
- Czas parzenia: Czas parzenia zależy od rodzaju herbaty. Zazwyczaj wynosi on od 1 do 3 minut. Dłuższe parzenie może prowadzić do gorzkiego smaku.
- Proporcje: Zazwyczaj używa się około 1-2 łyżeczki herbaty na filiżankę wody. W przypadku matchy stosuje się 1-2 gramy sproszkowanej herbaty na 60-80 ml wody.
- Przygotowanie: Po odpowiednim czasie parzenia, odcedź herbatę (jeśli używasz liściastej) i delektuj się jej smakiem. Matchę należy łączyć z wodą za pomocą specjalnej trzepaczki (chasen) lub za pomocą spieniacza do mleka, tworząc gładką emulsję.
Podsumowanie
W kontekście profilaktyki nowotworowej wprowadzenie zielonej herbaty do codziennego menu jest bardzo korzystne, ponieważ wzbogaca dietę o cenne składniki odżywcze i antyoksydacyjne.
W trakcie leczenia onkologicznego należy zachować ostrożność w stosowaniu zielonej herbaty, a szczególnie wykluczyć suplementy diety z EGCG. Jak pokazują badania silne właściwości antyoksydacyjne zielonej herbaty mogą blokować działanie niektórych cytostatyków.
Zapisz się na mój bezpłatny newsletter, by otrzymywać porady dietetyczne, nowinki naukowe, wsparcie i motywację.
Każdy, kto zapisze się na newsletter, otrzyma darmowy ebook: „Jak wzmocnić organizm w trakcie choroby nowotworowej”.
Na ponad 20 stronach ebooka znajdziesz informacje na temat roli diety w trakcie choroby nowotworowej oraz zasad odżywiania, z uwzględnieniem wielu praktycznych wskazówek. Zachęcam do lektury!
O mnie
Joanna Dąbkiewicz-Jankowska. Jestem dietetykiem klinicznym i specjalizuję się w dietetyce onkologicznej.
Pomagam osobom z chorobą onkologiczną, edukuję w prosty i przystępny sposób, abyś czuł się pewnie i bezpiecznie, dokonując codziennych wyborów żywieniowych. Poprowadzę Cię krok po kroku przez każdy etap choroby i leczenia.
