Suplementy diety są powszechnie stosowanymi preparatami, m.in. ze względu na ich łatwość dostępu, wszechobecność reklam oraz coraz większą świadomość społeczeństwa na temat niedoborowej diety. Pacjenci onkologiczni również często sięgają po suplementy w przekonaniu, że produkty pochodzenia naturalnego nie mogą być zagrożeniem dla zdrowia. Czy taka praktyka jest jednak zawsze bezpieczna? Dowiedz się jaką suplementację należy odstawić przed operacją, a jaką można bezpiecznie kontynuować.
Przygotowanie do operacji
Okres oczekiwania na zabieg chirurgiczny to czas, który warto poświęcić na odpowiednie przygotowania. Priorytetem jest zadbanie o odpowiedni stan odżywienia, który zmniejszy ryzyko powikłań pooperacyjnych i zapewni lepsze gojenie się ran oraz sprawniejszą rekonwalescencję.
Drugą ważną kwestią jest analiza przyjmowanych leków i suplementów diety pod kątem interakcji z planowanym leczeniem. Chorzy na nowotwory najczęściej sięgają po suplementację, aby lepiej radzić sobie ze stresem oraz wzmocnić odporność w trakcie choroby. Panuje powszechne przekonanie, że to co naturalne (wyciągi roślinne czy zioła) jest zdrowe i bezpieczne. Okazuje się, że nie wszystko co dała nam natura będzie wskazane przed operacją.
Z tych suplementów zrezygnuj całkowicie
Aloes
Aloes do niedawna cieszył się dużą popularnością zarówno w profilaktyce jak i terapii chorób nowotworowych ze względu na jego właściwości immunostymulujące, czyli wspierające układ odpornościowy.
UWAGA!!!
Niedawne badania naukowe wykazały, że hydroksyantracen będący składnikiem aloesu może mieć potencjał rakotwórczy, na ten moment nie znamy jego bezpiecznej dawki. W roku 2021 weszło w życie rozporządzenie unijne, które wpisało ekstrakty z liści aloesu na listę substancji zakazanych w przemyśle spożywczym i suplementach diety.
W związku z tymi doniesieniami, zaleca się, aby zaprzestać stosowania wyciągów z aloesu.
Poza powyższym kluczowym faktem aloes należy odstawić przed operacją, ponieważ:
- może wchodzić w reakcje z lekami obniżającymi stężenie glukozy we krwi powodując znaczną hipoglikemię,
- w połączeniu z lekiem do znieczulenia ogólnego lub innymi lekami hamującymi agregację płytek krwi może nasilać krwawienie okołooperacyjne.
Garcinia cambogia
Garcinia Cambogia to owoc tropikalny, który pochodzi z Indii i Azji Południowo-Wschodniej. Jest dostępny w postaci suplementów diety, najczęściej stosowany jako wsparcie w redukcji masy ciała.
Ze względu na doniesienia o możliwym toksycznym działaniu ekstraktów z Garcinia cambogia na wątrobę, należy bezwzględnie zrezygnować ze stosowania tej substancji.
Te suplementy odstaw 2 tygodnie przed operacją
Zdecydowaną większość suplementów diety zaleca się odstawić na 2 tygodnie przed planowanym zabiegiem chirurgicznym. Należą do nich m.in:
Kwas alfa-liponowy
Z przyjmowania kwasu alfa-liponowego należy zrezygnować przed operacją ze względu na obawę, że w połączeniu z innymi lekami może doprowadzić do hipoglikemii.
Żeń-szeń (Panax ginseng)
Należy odstawić przed operacją, ponieważ zwiększa poziom transporterów glukozy i receptorów insuliny, może zakłócać krzepnięcie krwi i wchodzi w interakcje z warfaryną (lek przeciwzakrzepowy).
Bromelaina
Suplement diety z bromelainą nie jest zalecany przed operacją, ponieważ wchodzi w interakcje z niektórymi lekami, w tym z lekami przeciwzakrzepowymi, zwiększając ich działanie. Istnieje obawa o zwiększone ryzyko krwawienia okołooperacyjnego.
Chrom
Z uwagi na jego wpływ na metabolizm glukozy, istnieje ryzyko, że rozreguluje stężenie glukozy zarówno przed, w trakcie jak i po operacji. U diabetyków stosujących insulinę, istnieje ryzyko wystąpienia ciężkiej hipoglikemii.
Koenzym Q10
Należy odstawić przed operacją, ponieważ może powodować niedociśnienie poprzez zwiększenie wytwarzania tlenku azotu.
Jeżówka (Ehinacea)
Jeżówka jest często stosowana jako naturalny stymulator układu odpornościowego. Wzmacnia odpowiedź immunologiczną organizmu na wszelkie zakażenia i stany zapalne.
Ehinacea wchodzi jednak w interakcje z wieloma lekami i suplementami, np. z warfaryną (lek przecizakrzepowy) zmniejszając jego działanie.
Jeżówkę odstaw minimum 2 tygodnie przed operacją, a najlepiej na miesiąc przed.
Ekstrakt z grejpfruta
Podobnie jak jeżówka, wchodzi w interakcje z wieloma lekami.
Czosnek
Nie musisz odstawiać czosnku jako przyprawy do potraw. Chodzi o suplementy diety, które zawierają wysokie stężenia wyciągu z czosnku. Długotrwałe stosowanie suplementów z czosnkiem może powodować samoistne krwawienia wątrobowe oraz może wydłużyć czas krzepnięcia krwi.
Miłorząb japoński (Gingko biloba)
Liście miłorzębu zawierają ogromne ilości flawonoidów o działaniu antyoksydacyjnym. Ponadto Gingko biloba wzmacnia układ odpornościowy i układ krążenia, poprawia pamięć i koncentrację oraz łagodzi stany zapalne. Przed operacją Gingko biloba odstawiamy jednak na półkę, ponieważ może wchodzić w interakcje w warfaryną (lek przeciwzakrzepowy).
Pokrzywa
Może wywoływać ostre działanie hipotensyjne (obniżenie ciśnienia krwi), a także działanie moczopędne.
Wypijanie pokrzywy i przyjmowanie suplementów z jej udziałem należy koniecznie odstawić na 2 tygodnie przed operacją.
Antyoksydanty (kwercetyna, resweratrol)
Antyoksydanty naturalnie występujące w żywności nie są zagrożeniem przed operacją. Jednak należy uważać na przyjmowanie ich w stężonych dawkach w postaci suplementów diety. Mogą wchodzić w interakcje z niektórymi lekami stosowanymi w okresie okołooperacyjnym. Kwercetyna wchodzi w interakcje z lekami stosowanymi u pacjentów z nowotworami hormonozależnymi, u pacjentów z chorobami nerek oraz dyslipidemią, którzy przyjmują statyny.
Dziurawiec
Napary z dziurawca stosowane są przez pacjentów onkologicznych jako wsparcie w depresji i bezsenności. Dziurawiec ma również zastosowanie w zaburzeniach trawienia i chorobach wątroby.
Dziurawiec wchodzi w interakcje z większością leków. Osoby, które przyjmują leki powinny z niego zrezygnować na stałe.
Kurkuma
Z suplementacji zawierającej kurkumę należy zrezygnować na 2 tygodnie przed planowanym zabiegiem, ze względu na hamowanie agregacji płytek krwi oraz wytwarzania czynników krzepnięcia krwi.
Witamina E i K
Mogą mieć działanie przeciwpłytkowe oraz wchodzić w interakcje z lekami związanymi z krzepnięciem krwi.
Yerba mate
Przy stosowaniu yerba mate przed zabiegiem operacyjnym zwiększa się ryzyko hiperglikemii i skutków sercowo-naczyniowych.
Tryptofan
To aminokwas będący prekursorem serotoniny — neuroprzekaźnika, który potocznie nazywamy hormonem szczęścia. Tryptofan przyczynia się do poprawy nastroju oraz wpływa na regulację cyklu snu.
Tryptofan w przeciwieństwie do powyższych suplementów, należy odstawić nie na 2 tygodnie, ale na 24 godziny przed operacją, ze względu na ryzyko wystąpienia tzw. “zespołu serotoninowego”.
Co można bezpiecznie przyjmować przed operacją
Istnieje również grupa bezpiecznych suplementów, których przyjmowania nie musimy zaniechać przed zabiegiem operacyjnym. Należą do nich przede wszystkim nienasycone kwasy tłuszczowe omega-3, czyli EPA i DHA, których dawka powinna wynosić od 2 g do max. 5 g na dobę. Suplementacja omega-3 jest wskazana zarówno przed zabiegiem, jak i po operacji z uwagi na ich pozytywny wpływ na cały proces rekonwalescencji i gojenia się ran. Najlepszym źródłem kwasów EPA i DHA z diety są ryby morskie i owoce morze, ale ze względu na niską konsumpcję tych produktów w naszym kraju, mamy duże niedobory.
Kolejnym suplementem, z którego przyjmowania nie trzeba rezygnować przed operacją jest witamina D. Dawkę witaminy D najlepiej dostosować na podstawie pomiaru jej poziomu w surowicy krwi. Niedobory witaminy D wśród chorych onkologicznych mogą m.in. wpływać na zwiększenie ryzyka infekcji.
Jeśli stosujesz suplementy uspokajające takie jak: melatonina, męczennica, lawenda, rumianek czy waleriana, skonsultuj z lekarzem czy możesz je kontynuować. Badania z udziałem tych substancji wskazują, że nie wchodzą one w znaczące interakcje z lekami stosowanymi podczas operacji.
Ponadto jeśli Twój lekarz nie zalecił inaczej, to nie ma potrzeby odstawiania kawy i herbaty (w tym zielonej) w okresie przedoperacyjnym. Oczywiście inaczej ma się sprawa w przypadku suplementów diety w postaci skoncentrowanych ekstraktów pochodzących z kawy i herbaty – z tych zrezygnuj koniecznie na 2 tygodnie przed operacją. Przykładowo kofeina zawarta w suplementach diety będzie zwiększała ciśnienie krwi i tętno oraz może prowadzić do zaburzeń rytmu serca.
Jak zaplanować bezpieczną suplementację
Jak widzisz lista suplementów diety i ziół, które należy odstawić przed operacją jest dość długa. Większość z nich wchodzi w interakcje z lekami i może stanowić zagrożenie w okresie okołooperacyjnym.
Tak naprawdę w trakcie choroby nowotworowej, na każdym jej etapie powinieneś uważać na wszelką suplementację stosowaną na własną rękę.
Aby bezpiecznie wdrożyć suplementację:
- Wykonaj najpierw badania, które wskażą czy występują u Ciebie niedobory (np. morfologia, żelazo, wit. B12, wit. D).
- Skonsultuj wyniki z lekarzem, który zaleci Ci stosowanie odpowiedniego preparatu w sytuacji znacznego niedoboru danego składnika.
- Jeśli to możliwe, aby ewentualny niedobór wyrównać dietą, zwiększ spożycie danego składnika pokarmowego. Skonsultuj się z dietetykiem, który pomoże Ci odpowiednio zbilansować posiłki.
- Jeśli chciałabyś włączyć do swojej diety jakiś suplement, skonsultuj to uprzednio z lekarzem.
Podsumowując, pamiętaj o tym, aby zawsze z dużą dozą ostrożności podchodzić do suplementacji. Dotyczy to nie tylko okresu okołooperacyjnego oraz innych form leczenia onkologicznego (chemioterapii, radioterapii, hormonoterapii), ale także okresu choroby w ogóle.
Jeśli jesteś w trakcie chemioterapii, przeczytaj także o tym czego unikać w trakcie chemioterapii.
Zapisz się na mój bezpłatny newsletter, by otrzymywać porady dietetyczne, nowinki naukowe, wsparcie i motywację.
Każdy, kto zapisze się na newsletter, otrzyma darmowy ebook: „Jak wzmocnić organizm w trakcie choroby nowotworowej”.
Na ponad 20 stronach ebooka znajdziesz informacje na temat roli diety w trakcie choroby nowotworowej oraz zasad odżywiania, z uwzględnieniem wielu praktycznych wskazówek. Zachęcam do lektury!
O mnie
Joanna Dąbkiewicz-Jankowska. Jestem dietetykiem klinicznym i specjalizuję się w dietetyce onkologicznej.
Pomagam osobom z chorobą onkologiczną, edukuję w prosty i przystępny sposób, abyś czuł się pewnie i bezpiecznie, dokonując codziennych wyborów żywieniowych. Poprowadzę Cię krok po kroku przez każdy etap choroby i leczenia.
Bibliografia:
- Cummings KC, Keshock M, Ganesh R, Sigmund A, Kashiwagi D, Devarajan J et al. Preoperative Management of Surgical Patients Using Dietary Supplements: Society for Perioperative Assessment and Quality Improvement (SPAQI) Consensus Statement. Practice Guideline Mayo Clin Proc. 2021; 96 (5): 1342-1355.
